Khi trẻ tìm đến người lạ trên mạng
Ở cái tuổi tâm lý nhiều biến động, dễ buồn, dễ vui, dễ tổn thương, N.N.T.N (16 tuổi, TP.HCM) cũng từng dành thời gian để kể cho cha mẹ nghe về những nỗi đau khi thường xuyên bị bạn bè trêu chọc, cô lập ở trường. Tuy nhiên, thay vì an ủi và tìm cách giải quyết, điều em nhận lại là sự thờ ơ, chê trách từ cha mẹ: “Lo học đi, bận tâm mấy chuyện nhỏ nhặt làm gì” hoặc “Có học thôi chứ phải nuôi ai đâu mà than”.
Vài lần như vậy, em chọn cách im lặng. Nhưng nỗi buồn thì vẫn cần một nơi trú ngụ, và em tìm đến mạng xã hội. Trong các hội nhóm kín, nơi có những người lạ không biết tên, em kể hết mọi chuyện, nhận lại những câu an ủi, những “tim” đồng cảm.
Dẫu vậy, hiện thực vẫn không thay đổi. Nỗi cô đơn, lo sợ mỗi ngày đến trường ngày càng dày đặc. Em bắt đầu mất ngủ, uể oải, thu mình, rồi có lần đã nghĩ đến việc tự kết thúc mọi thứ. Khi gia đình phát hiện ra và đưa em đến bác sĩ tâm lý, N. đã rơi vào trầm cảm.
May mắn, sau một năm điều trị tâm lý đều đặn, kết hợp trị liệu nhận thức, hành vi, cùng sự đồng hành mới mẻ từ cha mẹ, N. dần hồi phục. Hiện tại, em đã chuyển sang trường mới, tìm được vài người bạn mới và học cách tự bảo vệ bản thân.
Khi không được những người thân yêu thấu hiểu, trẻ tìm đến những lời an ủi từ mạng xã hội. (Ảnh minh họa).
Không riêng gì N., rất nhiều trẻ vị thành niên hiện nay đang chọn cách tâm sự với “người lạ” trên mạng thay vì những người thân cận. Bác sĩ Trần Quang Huy, Bệnh viện Nhi Đồng 2 TP.HCM cho biết, tại bệnh viện, số ca trẻ gặp vấn đề tâm lý liên quan đến môi trường mạng ngày càng tăng. Điều đáng nói là các em tìm đến mạng xã hội không phải để vui chơi, mà để trốn chạy, tìm ai đó có thể lắng nghe mình khi người thân đã không còn là nơi an toàn. Những câu chuyện trẻ chia sẻ thường xoay quanh áp lực học tập, kỳ vọng từ gia đình, mâu thuẫn với bạn bè hoặc bị bắt nạt.
Mong muốn tâm sự với người "lạ" xuất phát từ những đặc điểm tâm lý vốn có ở tuổi vị thành niên. Bác sĩ Huy giải thích rằng, ở độ tuổi này, nhu cầu khẳng định bản thân của trẻ trở nên rất mạnh mẽ; trẻ muốn bộc lộ quan điểm, chia sẻ cảm xúc mà không bị phán xét hay so sánh. Trong khi đó, những “người lạ” trên mạng xã hội lại thường thể hiện sự đồng cảm dễ dàng hơn, ít áp lực hơn.
Đặc biệt, không gian mạng có thể tạo cảm giác an toàn giả tạo khi trẻ được chia sẻ mà không sợ bị lộ danh tính thật, giúp các em cởi mở hơn với người “lạ”. Các cộng đồng online, nhóm kín hay diễn đàn ẩn danh giúp trẻ dễ dàng bộc lộ cảm xúc hơn là nói chuyện trực tiếp với người thân. Cảm giác được thấu hiểu và đồng cảm từ những người có hoàn cảnh, trải nghiệm tương tự tạo nên hiệu ứng “xã hội đồng cảm”, giúp trẻ cảm thấy mình không đơn độc.
Tại Bệnh viện Nhi Đồng 2, số ca trẻ em gặp vấn đề tâm lý liên quan đến môi trường mạng ngày càng tăng.
Tuy nhiên, bác sĩ Huy cũng cảnh báo: “Việc trẻ quá phụ thuộc vào các mối quan hệ ảo trên mạng có thể khiến các em ngày càng thu mình, xa rời thế giới thực, làm trầm trọng thêm cảm giác cô đơn, lo âu và dễ dẫn đến các rối loạn tâm lý nghiêm trọng như trầm cảm”.
Những dấu hiệu cho thấy trẻ đang gặp vấn đề tâm lý bao gồm: trở nên lầm lì, dễ cáu gắt, tránh né các hoạt động từng yêu thích hoặc dành quá nhiều thời gian trên mạng, đặc biệt là vào ban đêm.
Cha mẹ cần dừng lại và lắng nghe
Thực tế, không phải ngẫu nhiên mà nhiều trẻ chọn cách im lặng với ba mẹ. Trong nhiều năm tư vấn tâm lý cho trẻ, bác sĩ Huy nhận thấy: Không ít phụ huynh vẫn vô tình lặp lại những sai lầm khiến con cái ngày càng thu mình, im lặng. “Rất nhiều cha mẹ thường phán xét con, so sánh con với "con người ta", xem nhẹ cảm xúc của con, hay đặt lên vai con những kỳ vọng quá lớn về học hành, thành tích mà không nhận ra đứa trẻ đang oằn mình gồng gánh. Đến khi trẻ thất bại, cha mẹ lại buông lời trách mắng, khiến con sợ bị thất vọng, sợ bị chê bai và rồi chọn cách rút lui vào nơi không ai đòi hỏi con phải "hoàn hảo" chẳng hạn như mạng xã hội".
Đôi khi, chính hình ảnh cha mẹ cắm cúi vào màn hình điện thoại cũng gieo vào trẻ nhận thức rằng giao tiếp qua mạng là cách duy nhất để kết nối với thế giới. “Trẻ bắt chước hành vi của cha mẹ. Nếu người lớn luôn bận rộn, không quan tâm lắng nghe, trẻ sẽ tìm đến nơi khác để giải tỏa”, bác sĩ Huy nói.
Theo bác sĩ Huy, khi trẻ được thấu hiểu sẽ không cần tìm đến người lạ để tâm sự.
Để trẻ có thể mở lòng, để câu chuyện của các em không chỉ vang lên trong thế giới ảo, bác sĩ Huy nhấn mạnh: “Ba mẹ cần dừng lại, lắng nghe mà không phán xét”.
Thay vì hỏi con “Hôm nay được mấy điểm?”, hãy hỏi “Con thấy hôm nay thế nào?”, “Con có gì muốn kể ba mẹ nghe không?”. Tạo một không gian an toàn để trẻ được nói ra những cảm xúc, dù là tiêu cực, mà không sợ bị mắng mỏ.
Đặc biệt, hãy dành thời gian chất lượng cùng con ngoài đời thực: cùng con nấu ăn, đi dạo, chơi thể thao, hoặc đơn giản là xem một bộ phim rồi cùng thảo luận. Khi trẻ cảm thấy đời thực thú vị hơn, trẻ sẽ dần rời xa thế giới mạng.
Bên cạnh đó, cha mẹ cũng cần làm gương, hạn chế thời gian dùng mạng xã hội, thể hiện sự quan tâm đến con bằng cách hỏi han, chia sẻ chứ không chỉ “ra lệnh” hay “dạy bảo”. Nếu nhận thấy con có dấu hiệu bất thường như lầm lì, dễ cáu gắt, hay bỏ bê sở thích trước đây, đừng chần chừ, hãy đưa con đến gặp chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ kịp thời.
Bác sĩ Huy cũng gửi gắm lời khuyên ngắn gọn: “Cha mẹ đừng cấm đoán tuyệt đối, hãy cùng con khám phá mạng xã hội, đồng thời tạo ra thời gian chất lượng ngoài đời thực. Quan trọng nhất là phải sửa mình trước khi sửa con. Bởi vì, khi trẻ được lắng nghe và thấu hiểu, các con sẽ không cần tìm người tâm sự ảo”.
CÙNG CHUYÊN MỤC
